Rodzaje gmin w Polsce – przegląd i analiza

W Polsce istnieje wiele różnych rodzajów gmin, które można podzielić na trzy główne kategorie: gminy miejskie, gminy miejsko-wiejskie i gminy wiejskie. Każdy z tych rodzajów gmin ma swoje unikalne cechy, które wpływają na ich funkcjonowanie oraz na życie mieszkańców. W niniejszym artykule przyjrzymy się bliżej temu, jakie są rodzaje gmin w Polsce, jakie są ich główne cechy oraz jak się one różnią od siebie.

Sprawdź również: ile jest powiatów i województw w Polsce!

Gminy miejskie

Gminy miejskie to jednostki samorządu terytorialnego, których obszar pokrywa się z granicami miasta. W Polsce istnieje 302 gminy miejskie, w tym 66 gmin będących jednocześnie miastami na prawach powiatu. Gminy miejskie są zarządzane przez radę miasta oraz prezydenta miasta, który jest głową władzy wykonawczej w gminie.

Miasta na prawach powiatu

Miasta na prawach powiatu to gminy miejskie, które mają dodatkowe uprawnienia wynikające z pełnienia funkcji powiatu. W Polsce istnieje 66 miast na prawach powiatu, które zarówno pełnią funkcję gminy, jak i powiatu. Miasta na prawach powiatu mają większe kompetencje w zakresie zarządzania swoim terytorium oraz świadczenia usług publicznych dla swoich mieszkańców.

Gminy miejsko-wiejskie

Gminy miejsko-wiejskie to jednostki samorządu terytorialnego, które obejmują zarówno obszar miasta, jak i tereny wiejskie. W Polsce istnieje 652 gminy miejsko-wiejskie, które są zarządzane przez radę gminy oraz wójta lub burmistrza, w zależności od wielkości gminy.

Miasta w gminach miejsko-wiejskich

W ramach gmin miejsko-wiejskich funkcjonują miasta, które mają swoje granice administracyjne i są zarządzane przez radę miasta oraz burmistrza. Miasta w gminach miejsko-wiejskich mają mniejsze kompetencje niż miasta na prawach powiatu, ale większe niż gminy wiejskie.

Gminy wiejskie

Gminy wiejskie to jednostki samorządu terytorialnego, które obejmują tylko tereny wiejskie. W Polsce istnieje 1523 gminy wiejskie, które są zarządzane przez radę gminy oraz wójta. Gminy wiejskie mają mniejsze kompetencje niż gminy miejskie i miejsko-wiejskie, ale są odpowiedzialne za świadczenie usług publicznych dla swoich mieszkańców.

Obszary wiejskie w gminach wiejskich

Obszary wiejskie w gminach wiejskich obejmują tereny położone poza granicami miast. Na tych obszarach znajdują się wsie, które są zarządzane przez sołectwa i sołtysów. Sołectwa są jednostkami pomocniczymi gmin wiejskich i pełnią funkcje konsultacyjne oraz doradcze w sprawach lokalnych.

Podział terytorialny Polski według TERYT

W Polsce podział terytorialny kraju opiera się na systemie TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowy Podziału Terytorialnego Kraju). System TERYT pozwala na identyfikację jednostek administracyjnych, takich jak gminy, powiaty i województwa, za pomocą unikatowych kodów numerycznych.

Rodzaje gmin według TERYT

Podział TERYT wyodrębnia trzy rodzaje gmin:

1. Gminy miejskie – obejmujące tereny położone w granicach administracyjnych miast.
2. Gminy miejsko-wiejskie – obejmujące zarówno tereny miast, jak i obszary wiejskie położone poza granicami miast.
3. Gminy wiejskie – obejmujące wyłącznie tereny wiejskie.

Aktualizacje podziału terytorialnego

Podział terytorialny Polski ulega częstym zmianom, które są ogłaszane przez rozporządzenia Rady Ministrów. Przykładowo, w latach 2017-2022 nastąpiło wiele zmian w obszarach miast, utworzeniu nowych miast oraz zmianach statusu gmin. W wyniku tych zmian liczba gmin w Polsce uległa niewielkim wahaniom, utrzymując się na poziomie około 2477-2479 jednostek.

Liczba gmin w Polsce według województw

Liczba gmin w Polsce różni się w zależności od województwa. Najwięcej gmin znajduje się w województwach mazowieckim (314 gmin), wielkopolskim (226 gmin) oraz małopolskim (182 gmin). Najmniej gmin można znaleźć w województwach opolskim (71 gmin), lubuskim (82 gmin) oraz kujawsko-pomorskim (144 gmin).

Zmiany w liczbie gmin w Polsce na przestrzeni lat

Liczba gmin w Polsce ulegała znacznym zmianom na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat. W latach 1973-2014 nastąpiły liczne zmiany w liczbie gmin, które były wynikiem reorganizacji administracyjnych, likwidacji lub tworzenia nowych jednostek. W ostatnich latach liczba gmin w Polsce utrzymuje się na stosunkowo stabilnym poziomie, z niewielkimi wahaniach wynikającymi z bieżących zmian w podziale administracyjnym kraju.

Podsumowanie

W Polsce istnieją trzy główne rodzaje gmin: miejskie, miejsko-wiejskie i wiejskie. Każdy z tych rodzajów gmin ma swoje unikalne cechy i kompetencje, które wpływają na ich funkcjonowanie oraz na życie mieszkańców. Liczba gmin w Polsce różni się w zależności od województwa, a także ulegała zmianom na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat. Podział terytorialny Polski oparty jest na systemie TERYT, który pozwala na identyfikację jednostek administracyjnych za pomocą unikatowych kodów numerycznych.