W trakcie prowadzenia działalności budowlanej, ważne jest świadome zarządzanie stawkami VAT, które mają zastosowanie do różnych rodzajów usług budowlanych. W tym artykule przedstawimy kluczowe informacje na temat stawek VAT dla usług budowlanych oraz sytuacji, w których można zastosować obniżoną stawkę VAT. Zaczynamy od omówienia podstawowych zasad i obowiązujących przepisów, a następnie przejdziemy do analizy praktycznych przypadków.
Podstawowe zasady i przepisy dotyczące VAT w usługach budowlanych
Stawka podstawowa VAT dla usług budowlanych
Zgodnie z obowiązującymi przepisami, podstawowa stawka podatku od towarów i usług (VAT) wynosi 23%. Stosuje się ją do większości usług budowlanych i budowlano-montażowych.
Obniżona stawka VAT dla usług budowlanych
W niektórych przypadkach, na podstawie art. 41 ust. 12 ustawy o VAT, możliwe jest zastosowanie obniżonej stawki podatku VAT w wysokości 8%. Dotyczy to między innymi usług takich jak:
- dostawa, budowa, remont, modernizacja lub przebudowa obiektów budowlanych lub ich części, które zaliczane są do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym;
- roboty konserwacyjne obiektów budownictwa mieszkaniowego lub ich części (poza lokalami użytkowymi) oraz lokali mieszkalnych w budynkach niemieszkalnych, o ile nie są one objęte pierwszą kategorią.
Budownictwo objęte społecznym programem mieszkaniowym
Aby stawka 8% VAT miała zastosowanie, należy sprawdzić, czy świadczona usługa budowlana wykonywana jest na nieruchomości, która zaliczana jest do programu mieszkaniowego. Budownictwo objęte społecznym programem mieszkaniowym obejmuje:
- obiekty budownictwa mieszkaniowego lub ich części, z wyłączeniem lokali użytkowych;
- lokale mieszkalne w budynkach niemieszkalnych sklasyfikowanych w Polskiej Klasyfikacji Obiektów Budowlanych (PKOB) w dziale 12;
- budynki instytucji ochrony zdrowia świadczące usługi zakwaterowania z opieką lekarską i pielęgniarską, zwłaszcza dla ludzi starszych i niepełnosprawnych;
- mikroinstalacje związane z powyższymi obiektami i budynkami, będące instalacjami odnawialnego źródła energii o łącznej mocy zainstalowanej elektrycznej nie większej niż 50 kW (lub mocy osiągalnej cieplnej w skojarzeniu nie większej niż 150 kW).
Do budownictwa objętego programem mieszkaniowym nie zalicza się:
- budynków mieszkalnych jednorodzinnych o powierzchni przekraczającej 300 m2;
- lokali mieszkalnych, których powierzchnia użytkowa przekracza 150 m2.
W przypadku przekroczenia powyższych limitów, obniżoną stawkę VAT (8%) stosuje się tylko do części podstawy opodatkowania odpowiadającej udziałowi powierzchni użytkowej kwalifikującej do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym w całkowitej powierzchni użytkowej (art. 41 ust. 12c ustawy o VAT).
Przykład 1
Przedsiębiorca wykonuje usługę budowlaną w lokalu mieszkalnym należącym do społecznego programu mieszkaniowego. Lokal ten ma powierzchnię użytkową 170 m2. Za całą usługę w kwocie netto podatnik chciałby uzyskać 250 tys. złotych. Dla jakiej wartości może zastosować stawkę 8% dla usług budowlanych, które wykonuje?
Przedsiębiorca może zastosować preferencyjną stawkę VAT (w zaokrągleniu) dla wartości 220 588,24 złotych (250.000/170*150). Na pozostałą wartość – 29 411,76 zł – należy zastosować podstawową stawkę VAT 23%.
Roboty konserwacyjne objęte obniżoną stawką VAT
W przypadku robot konserwacyjnych, obniżona stawka VAT (8%) ma zastosowanie do:
- obiektów budownictwa mieszkaniowego lub ich części, z wyłączeniem lokali użytkowych;
- lokali mieszkalnych w budynkach niemieszkalnych sklasyfikowanych w PKOB w dziale 12;
- w zakresie, w jakim wymienione roboty nie są objęte tą stawką 23%.
Wykonanie zabudowy a usługa modernizacji
Często poruszanym tematem w zakresie stawki na usługi budowlano-montażowe jest wykonanie zabudowy o charakterze trwałym w budynku. W szczególności problematyczne jest to, czy taka zabudowa może być kwalifikowana jako modernizacja.
Sądy administracyjne potwierdzają, że usługi montażu trwałej zabudowy np. kuchni mogą korzystać z obniżonej stawki, oczywiście, jeżeli spełnione zostaną pozostałe kryteria. Stawka 8% znajdzie zastosowanie zawsze w sytuacji, gdy odłączenie montowanej części budynku spowoduje zmiany/uszkodzenia w bryle budynku.
Garaż wolnostojący a stawka VAT
Często podatnicy stają przed dylematem, jaką stawkę zastosować w przypadku budowy garażu wolnostojącego i czy jest różnica między garażem wolnostojącym a tym znajdującym się w bryle budynku. Pomimo iż z logicznego punktu widzenia budowa garażu na nieruchomości mieszkalnej powinna być traktowana podatkowo tak samo, ponieważ ekonomiczny cel tej transakcji jest taki sam (zapewnienie miejsca parkingowego), to, jak się okazuje, od strony przepisów podatkowych jest jednak różnica.
Należy wskazać tu na jednolitą linię orzeczniczą stwierdzającą, że usługa wybudowania garażu wolnostojącego, nawet realizowana łącznie z usługą budowy budynku objętego społecznym programem mieszkaniowym, jest usługą samoistną i nie znajdzie do niej zastosowania obniżona stawka podatku, co oznacza, że budowę budynku możemy opodatkować 8% stawką, a garaż wolnostojący już 23% (wyrok WSA w Białymstoku z dnia 24 października 2018 r., sygn. akt I SA/Bk 569/18).
Dowody potwierdzające wykonanie usługi w budynkach objętych społecznym programem
Przedsiębiorca wykonujący usługi budowlane lub remontowo-budowlane, korzystający ze stawki 8% dla usług budowlanych, powinien posiadać dowody potwierdzające wykonanie usługi w budynkach objętych społecznym programem, w przypadku kontroli podatkowej ciężar dowodu spoczywa bowiem właśnie na nim jako podatniku.
Co ważne, Ordynacja podatkowa określa otwarty katalog dowodów. Zgodnie z art. 180 § 1 dowodem jest wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem. Podstawą w tym zakresie jest przede wszystkim umowa z nabywcą, która określa warunki jej wykonania (a przede wszystkim miejsce i czas). Ważne jest, aby zawrzeć w niej dane identyfikacyjne stron oraz zakres prac. Z uwagi na ograniczenia w stosowaniu stawki preferencyjnej należy również zawrzeć informację o powierzchni remontowej, budowlanej czy modernizacyjnej nieruchomości.
Kolejnym istotnym dokumentem jest protokół zdawczo-odbiorczy. Potwierdza zakres wykonywanych prac oraz moment ich wykonania. Ponadto następną grupę dowodów stanowią dowody zapłaty, takie jak przelewy bankowe czy dokumenty KP (kasa przyjęła). Podatnik może posiadać inne dokumenty, dzięki którym uwiarygodni prawo do stosowania obniżonej stawki VAT w budownictwie mieszkaniowym.
Warto również pamiętać, że aby skorzystać z niższej stawki VAT, wartość użytych materiałów nie może przekraczać 50% wartości świadczenia w przypadku robot konserwacyjnych.
Stosowanie właściwej stawki VAT dla usług budowlanych jest kluczowe dla prawidłowego rozliczenia podatkowego przedsiębiorstwa. Warto zatem dokładnie zapoznać się z obowiązującymi przepisami oraz orzecznictwem, które pozwoli na korzystanie z obniżonych stawek VAT tam, gdzie jest to możliwe. Dobra znajomość przepisów i odpowiednie przygotowanie dowodów potwierdzających wykonanie usługi w budynkach objętych społecznym programem mieszkaniowym pozwoli uniknąć nieprzyjemnych niespodzianek podczas ewentualnej kontroli podatkowej.
